Echte huiszwam

Algemeen

Zowel naald- als loofhoutsoorten worden door de huiszwam aangetast, waarbij het aangetaste hout bruinachtig verkleurt; men spreekt van bruinrot.
De schimmel kan voorkomen in balken en andere houten delen van de (begane grond) vloer, mits er aanwezig is: voedsel (bijv. hout), vocht, lucht en een bepaalde temperatuur.
Op of in hout dat zich in de buitenlucht bevindt, wordt de huiszwam slechts zelden aangetroffen.

Uiterlijk

De huiszwam heeft een cirkel- of ellipsvormig vruchtlichaam tot maximaal 1 meter doorsnede met een dikte van ongeveer 1 cm. Het heeft een bruine kleur, waarbij de randen gelig tot wit zijn.
De schimmeldraden zijn met het blote oog niet zichtbaar; ze hebben een dwarsdoorsnede van slechts 0,0016 mm. Soms zijn deze draden aan het oppervlakte van het hout wel zichtbaar als iets dikkere witte vlokken (dwarsdoorsnede ca. 0,0030-0,0075 mm). De sporen van de huiszwam zijn enkel zichtbaar als ze in grote aantallen voorkomen; het lijkt op een roestbruin poeder. Ze zijn elliptisch gevormd en zeer klein.

Ontwikkeling en leefwijze

Schimmels (zwammen) zijn organismen die zich voeden met organische koolstofverbindingen. Ze doorlopen de volgende levensstadia: sporen–hyfen (=schimmeldraden)–mycelium (=massa hyfen)–vruchtlichaam.

Sporen zijn zeer kleine min of meer bolvormige deeltjes, niet zichtbaar met het blote oog, en worden in aantallen van enkele miljarden in of op het vruchtlichaam gevormd. De verspreiding vindt plaats via luchtstromingen, insecten, transport van goederen e.d.

Wanneer ze op een gunstige ontwikkelingsplaats terechtkomen gaan ze kiemen; de sporen van de huiszwam komen tot ontwikkeling op hout dat minstens 20% vocht bevat. Bij de kieming ontstaan schimmeldraden die tot diep in het hout doordringen. Deze draden ontwikkelen zich zelfs op en in muren en vloeren van steen en beton.

Voor de ontwikkeling is de huiszwam afhankelijk van vocht. Omdat het mycelium en de hyfen sterk ontwikkeld zijn, kan het over grote afstanden zelf vocht transporteren. Hierdoor kan ook aangrenzend droog hout gemakkelijk aangetast worden.

De optimale ontwikkelingstemperatuur van de schimmel bedraagt 23°C. Bij 28°C of hoger sterven de schimmeldraden af, de sporen kunnen echter hogere temperaturen overleven. Bij vorst komt de groei van de schimmel tot stilstand, maar de huiszwam sterft niet af. Na een vorstperiode gaat de groei gewoon verder.

Schade

De huiszwam is de gevaarlijkste bruinrot verwekkende zwam. Het kan hout al aantasten bij een vochtgehalte van slechts 20%, indien water aangevoerd wordt vanuit een bepaalde vochtbron. Denk aan grondwater of water afkomstig van een lekkage.
De schimmel produceert enzymen die de celwanden van het hout afbreken. Er ontstaan diepe krimpscheuren die zowel evenwijdig lopen aan als loodrecht staan op de vezelrichting. Het aangetaste hout verkleurt bruinachtig en wordt, naarmate de aantasting zich verder ontwikkelt, zacht en verliest zijn sterkte, waardoor balken hun draagkracht kunnen verliezen en vloeren kunnen doorzakken. Uiteindelijk valt het hout in brokken uit elkaar en is het tot poeder te wrijven.

Wering en preventie

Op de eerste plaats is het belangrijk ervoor te zorgen dat een te hoog vochtgehalte (bouwkundig) wordt opgeheven om te voorkomen dat houtwerk te vochtig wordt. Het vochtgehalte van het hout moet onder de 20% gehouden worden, het liefst op 15% of lager. Schimmels krijgen dan geen kans zich te ontwikkelen in het hout.
Daarnaast is het soms gewenst hout preventief te beschermen door een behandeling met een daarvoor toegelaten houtverduurzamingsmiddel.