Zwarte rat

Oorspronkelijk zijn zwarte ratten niet inheems. Vanaf de Middeleeuwen komen ze in Europa voor. Ze zijn meegekomen met houten vrachtboten. De zwarte rat heeft de pestepidemieën onder de mensen verspreid. De pest werd via een beet van de rattenvlo op de mens overgebracht; daarvoor moest de rattenvlo zelf drager zijn van de pestbacterie Yersinia pestis.

Categorie
Soort ongedierte

Algemeen

Zwarte ratten komen in Nederland voor in havengebieden, en in delen van Noord-Brabant en Limburg in agrarische bedrijven en in veevoederbedrijven met een eigen aanlegplaats in het binnenland en tegenwoordig ook in stedelijke gebieden. In de tropen is de zwarte rat een boombewoner. In Nederland leeft de zwarte rat in gebouwen op hoge droge plaatsen (vlieringen, zolders, pakhuizen, havenemplacementen) en aan boord van schepen.

Uiterlijk

Rug en buik zijn blauwgrijs tot zwart; er zijn ook kleurvariëteiten, t.w.:

  1. Rattus alexandrinus: grijsbruin rugvacht, licht tot middelgrijze buikvacht
  2. Rattus frugivorus: grijsbruine rugvacht en witte buikvacht
  3. Rattus rattus: leigrijze rugvacht en buikvacht.

De zwarte rat is een zeer slank dier met een vrij spitse snuit, grote kraalogen en grote oren (komen naar voren gevouwen tot over het oog). Ze hebben een lange dunne staart die langer is dan het lichaam (17-25 cm). Een volwassen dier is 14-23 cm lang (zonder staart) en weegt ca. 150-250 gram. Pasgeboren jongen zijn kaal, blind en ± 3 cm lang.

Ontwikkeling

Zwarte ratten zijn na 3 maanden geslachtsrijp. De vrouwtjes dragen 20-24 dagen, de nestgrootte is 6-10 jongen, zoogperiode ± 3 weken.
Vermoedelijke levensduur is ca. 4 jaar, normaal 2 jaar.

Leefwijze

  • in Europa (hoofdzakelijk Midden- en Zuid-) sterk gebonden aan de menselijke samenleving en bio-industrie
  • reuk en snorharen voornaamste zintuigen
  • zeer schuw, ‘s nachts het meest actief
  • alleseter; voornamelijk granen, zaden, vruchten en andere zetmeelhoudende producten; doet aan voorraadvorming
  • leeft graag hoog in gebouwen; kan zeer goed op droge plaatsen leven; heeft minder behoefte aan vocht, dit in tegenstelling aan de bruine rat
  • leefgroep heeft een eigen territorium; in leefgebied worden geen soortgenoten geduld
  • holen worden vaak uitgeknaagd door betimmeringen heen; ook door dikke isolatieplaten
  • looppaden (“wissels” of “veegsporen”) ontstaan doordat ze met hun vuile poten en buikharen (buiksmeer) steeds langs dezelfde plaatsen komen.

Schade

Als dragers van ziektekiemen vormen zwarte ratten een bedreiging voor de volksgezondheid (pest, voedselvergiftiging). Ze consumeren gemiddeld 15 gram voedsel per dag en bevuilen daarbij voedselvoorraden met hun uitwerpselen en urine.
Ratten veroorzaken knaagschade aan o.m. verpakkingsmaterialen, houten vloeren, houten wanden en dakbeschot, leidingen en kabels (kortsluiting, storingen), isolatiematerialen.
In woningen zijn ze soms rustverstorend.

Verspreiding

Als een populatie zwarte ratten te groot wordt voor het territorium en er dus een tekort optreedt aan voedsel en/of schuilplaatsen, vindt migratie plaats. Verspreiding vindt ook plaats via schepen en door transporten.

Wering en Bestrijding

Voor particulieren zijn in Nederland geen chemische bestrijdingsmiddelen (biociden) toegelaten om ratten te bestrijden. Bestrijdingsmiddelen zijn slecht voor het milieu, kunnen resistentie veroorzaken evenals doorvergiftiging naar dieren die vergiftigde ratten eten. Mede daarom is preventie van ratten van groot belang. Dit houdt in dat:

  • openingen in woningen en gebouwen dienen te worden dichtgemaakt tot een maximale opening van 0,5 cm.;
  • riolen dienen geen gebreken te vertonen (bruine rat);
  • houd ruimten en omgeving schoon;
  • onderhoud erven, terreinen en walkanten;
  • dichte begroeiing tegen gebouwen voorkomen;
  • afval opbergen in goed afgesloten containers;
  • voedsel dient onbereikbaar te zijn voor ratten;
  • schuilplaatsen moeten worden voorkomen;
  • huisdieren (voedsel) in tuinen, fruitbomen of notenbomen (ook fruit en vruchten op de grond) zijn vaak voedselbronnen en daarmee oorzaak van aanwezigheid van ratten.

Mocht ondanks het treffen van preventieve maatregelen, bestrijding van ratten noodzakelijk zijn, kan dit het beste gebeuren met behulp van (klap)vallen. Deze dienen te worden geplaatst op de looppaden van ratten, zodanig dat ze onbereikbaar zijn voor andere dieren of kinderen, bijvoorbeeld in een speciaal hiervoor bestemde rattenkist. Ratten zijn argwanend ten aanzien van alles wat binnen het leefgebied gebeurd, zo ook het plaatsen van klemmen. Start daarom met pre-baiting. Dit betekent het plaatsen van voer. Wanneer ze hier vertrouwen in hebben zullen ze hier komen eten. Dit kan enkele dagen duren. Wanneer de plek op een gegeven moment goed bezocht wordt, kan het voer worden vervangen door een klem. Wanneer op de klem wat pindakaas wordt aangebracht zult u snel resultaat hebben. Klemmen dienen te worden vastgezet ter voorkoming dat, een rat die niet direct door de klem is gedood, met klem en al verdwijnt. Gevangen ratten kunnen worden afgevoerd in een afvalcontainer. Ook keutels dienen te worden verwijderd om eventuele herbesmetting snel te signaleren.
Probeer zo veel mogelijk als collectief te handelen, informeer buren of ook zij overlast ervaren en onderneem gezamenlijk actie.

Draag bij het verwijderen van ratten uit klemmen handschoenen en een mondkapje, ook bij het verwijderen van uitwerpselen.

Wanneer het probleem aanhoudt kan men het beste een ervaren professional inschakelen.
Iedereen die beroepsmatig met de zwarte rat te maken heeft, weet namelijk dat de aanpak ervan een specialistische taak is waar kennis, ervaring, de juiste middelen en de juiste inzet van het grootste belang zijn. De gemiddelde particulier heeft in de meeste gevallen deze kennis, ervaring en middelen niet. Dit biedt de intelligente en opportunistische zwarte rat kansen die hij direct benut, met als gevolg dat de populatie zich vrijwel ongehinderd uitbreidt en hiermee dus ook de risico’s die de zwarte rat met zich meebrengt.